استفاده از پنکه در روزهای گرم سال ممکن است گزینه‌ٔ مناسبی برای خنک شدن به‌نظر برسد، اما بررسی‌های علمی جدید نشان می‌دهند که این ابزار همیشه هم به نفع سلامتی بدن عمل نمی‌کند. بسته به شرایط آب‌وهوایی، مانند دما و رطوبت نسبی هوا، پنکه می‌تواند نه‌تنها بی‌اثر، بلکه حتی آسیب‌زا نیز باشد. به‌ویژه در مورد سالمندان یا افرادی که مشکلات قلبی دارند، باید با دقت بیشتری در انتخاب وسایل خنک‌کننده رفتار کرد.
آنچه مطالعات جدید دربارهٔ پنکه نشان می دهند
در پژوهشی که به‌صورت مشترک توسط چند دانشگاه معتبر در استرالیا و کانادا انجام شد، عملکرد پنکه‌های خانگی در برابر گرمای محیطی روی گروهی از سالمندان بررسی گردید. این بررسی در قالب یک کارآزمایی دقیق با حضور ۵۸ فرد ۶۰ ساله و بالاتر انجام شد.
محققان شرکت‌کنندگان را در چهار وضعیت مختلف قرار دادند: استفاده از پنکه به‌تنهایی، استفاده از مرطوب‌سازی پوست بدون پنکه، ترکیب هر دو روش، و حالت بدون مداخله که گروه کنترل به‌شمار می‌آمد. دمای اتاق حدود ۳۸ درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی ۶۰٪ بود.
نتایج نشان داد که استفاده از پنکه با سرعت بالا به‌تنهایی باعث کاهش حدود ۰.۱ درجه‌ای در دمای مرکزی بدن شد. همچنین تعریق بیشتری رخ داد و افراد احساس خنکی بیشتری داشتند. در مقابل، مرطوب‌سازی پوست بدون پنکه تأثیر محسوسی بر دمای بدن نداشت، اگرچه کمی حس راحتی ایجاد کرد.
پنکه در هوای بسیار گرم و خشک: بیشتر مضر تا مفید
وقتی شرایط آب‌وهوایی تغییر کرد و دما به ۴۵ درجه سانتی‌گراد رسید در حالی‌که رطوبت هوا تنها ۱۵ درصد بود، نتایج کاملاً متفاوت بود. در این محیط گرم و خشک، استفاده از پنکه نه‌تنها بدن را خنک نکرد، بلکه دمای مرکزی آن را به‌طور میانگین حدود ۰.۳ درجه سانتی‌گراد افزایش داد.
شرکت‌کنندگانی که از پنکه استفاده کردند، احساس گرمای بیشتری گزارش دادند. این بدان معناست که در چنین شرایطی، پنکه عملاً گرمای محیط را به بدن منتقل می‌کند. همچنین، مرطوب‌سازی پوست نیز در چنین هوای خشکی نتوانست دمای بدن را کاهش دهد.
اهمیت رطوبت هوا در اثربخشی پنکه
یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق، نقش کلیدی رطوبت هوا در میزان اثربخشی پنکه است. زمانی‌که هوا مرطوب باشد، تعریق به‌طور طبیعی بهتر انجام می‌شود و جریان هوا از طریق پنکه کمک می‌کند که گرمای اضافی از بدن دفع شود. اما در هوای خشک، این عملکرد مختل می‌شود و حتی ممکن است پنکه باعث بازگشت گرما به بدن شود.
بنابراین، استفاده از پنکه فقط زمانی مؤثر است که هم دمای محیط خیلی بالا نباشد و هم رطوبت نسبی در حدی باشد که تعریق بدن به‌درستی انجام شود. در غیر این صورت، ممکن است پنکه بیشتر به بدن آسیب بزند تا کمک کند.
هشدار برای سالمندان و بیماران قلبی
گرمای شدید برای همهٔ افراد خطرناک است، اما بیشترین تهدید متوجه افراد مسن و کسانی است که دچار بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که احتمال بروز حملهٔ قلبی یا مرگ ناشی از مشکلات قلبی در جریان موج‌های گرمایی، تا سه برابر بیشتر از حد معمول می‌شود.
در شرایطی مانند دمای ۳۸ درجه با رطوبت ۶۰ درصد، استفاده از پنکه می‌تواند برای این گروه‌ها تا حدودی مفید باشد. اما اگر دما به بالای ۴۲ تا ۴۵ درجه برسد و رطوبت به زیر ۱۵ درصد کاهش یابد، استفاده از پنکه توصیه نمی‌شود و حتی ممکن است منجر به فشار حرارتی بیشتر شود.
راهکارهای جایگزین برای خنک ماندن در روزهای بسیار گرم
برای کسانی که به کولرهای گازی یا سیستم تهویهٔ مطبوع دسترسی ندارند، استفادهٔ هوشمندانه از سایر روش‌های خنک‌سازی می‌تواند مؤثرتر باشد. پیشنهاد می‌شود:
- در هوای گرم و مرطوب، پنکه همراه با مرطوب‌سازی پوست به‌کار رود.
- در هوای خشک و فوق‌العاده گرم، از پنکه اجتناب شود و به‌جای آن از پناهگاه‌های خنک عمومی یا مکان‌هایی با تهویهٔ مناسب استفاده گردد.
- نوشیدن آب کافی، پوشیدن لباس‌های نخی و روشن، و اجتناب از فعالیت بدنی شدید نیز به کاهش استرس گرمایی کمک می‌کند.
جمع بندی
مطالعهٔ منتشر شده در مجلهٔ معتبر JAMA Network Open نشان می‌دهد که استفاده از پنکه در تمامی شرایط توصیه نمی‌شود. در برخی محیط‌ها، به‌ویژه در هوای خشک و بسیار گرم، نه‌تنها پنکه کمکی به خنک شدن بدن نمی‌کند، بلکه می‌تواند دمای آن را افزایش دهد. بنابراین، درک شرایط محیطی و استفادهٔ هوشمندانه از ابزارهای خنک‌کننده، به‌ویژه برای سالمندان و بیماران قلبی، اهمیت حیاتی دارد. برای خنک ماندن در تابستان، تنها به پنکه اکتفا نکنید—روش‌های ترکیبی و مطمئن‌تری را در پیش بگیرید.
بدون نظر! اولین نفر باشید