کلسترول و تری‌گلیسیرید از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت قلب و عروق و متابولیسم بدن هستند. بسیاری از افراد با دیدن عدد بالای کلسترول یا تری‌گلیسیرید در آزمایش خون نگران می‌شوند و تصور می‌کنند که به‌طور حتم در معرض بیماری‌های قلبی هستند. در واقع، کلسترول و تری‌گلیسیرید هر دو نقش مهمی در عملکرد طبیعی بدن دارند و تنها زمانی مشکل‌ساز می‌شوند که تعادل آن‌ها به هم بخورد. آگاهی از دلایل افزایش این چربی‌ها و عوامل مؤثر در بالا رفتن آن‌ها، می‌تواند به پیشگیری و مدیریت بهتر بیماری‌های متابولیک و قلبی کمک کند.
کلسترول چیست و چرا تولید می شود؟
کلسترول یک نوع چربی ضروری برای بدن است که برای تولید هورمون‌ها، ساخت غشاهای سلولی، سنتز ویتامین D و تولید اسیدهای صفراوی لازم است. برخلاف باور عمومی، کلسترول ذاتاً چربی بدی نیست و بدن به‌صورت طبیعی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کلسترول مورد نیاز خود را در کبد تولید می‌کند و تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد آن از غذا تأمین می‌شود. بنابراین مصرف غذاهای حاوی کلسترول مانند تخم‌مرغ یا کره طبیعی در اغلب افراد باعث افزایش ناگهانی کلسترول خون نمی‌شود، بلکه کاهش مصرف آن ممکن است بدن را وادار به تولید بیشتر کلسترول کند.
دلایل افزایش کلسترول خون
کلسترول زمانی مشکل‌ساز می‌شود که تولید آن در بدن از نیاز طبیعی فراتر رود. برخی عوامل مؤثر در افزایش سطح کلسترول عبارتند از:
- مصرف زیاد کربوهیدرات و قند: قندها و نشاسته‌ها باعث تحریک انسولین و افزایش سنتز کلسترول در کبد می‌شوند.
- کمبود چربی‌های سالم: وقتی بدن چربی کافی دریافت نکند، برای جبران، تولید کلسترول را افزایش می‌دهد.
- استرس و التهاب مزمن: استرس باعث افزایش کورتیزول و نیاز به کلسترول می‌شود، و التهاب مزمن نیز بدن را وادار به تولید بیشتر کلسترول برای ترمیم غشاها و بافت‌ها می‌کند.
بیماری ها و شرایطی که کلسترول خون را بالا می برند
برخی بیماری‌ها و اختلالات ژنتیکی می‌توانند سطح کلسترول خون را افزایش دهند:
- کم‌کاری تیروئید باعث کاهش متابولیسم و دفع ناکافی کلسترول می‌شود.
- بیماری‌های کبد و صفرا می‌توانند سطح کلسترول را بالا نگه دارند.
- سندروم متابولیک شامل اضافه وزن، فشار خون بالا، قند خون بالا و اختلال چربی‌ها، معمولاً با کلسترول بالا همراه است.
نکته مهم این است که درمان صرفاً با داروهای کاهنده کلسترول (مانند آتورواستاتین یا رزواستاتین) مشکل ریشه‌ای را حل نمی‌کند و تغییر سبک زندگی، اصلاح تغذیه و کاهش وزن ضروری است.
آیا از کلسترول بالا باید ترسید؟
در آزمایش خون، کلسترول به سه شاخص گزارش می‌شود: کلسترول کل، HDL و LDL.
- کلسترول کل: به تنهایی ارزش تفسیر ندارد و بالا بودن آن الزاماً نشانه بیماری نیست.
- HDL یا کلسترول خوب: وظیفه انتقال کلسترول از بافت‌ها به کبد را دارد و افزایش آن نشانه سلامت قلب و عروق است.
- LDL یا کلسترول بد: مسئول انتقال کلسترول از کبد به بافت‌هاست و افزایش آن می‌تواند خطر بیماری قلبی و عروقی را افزایش دهد، اما میزان HDL و تری‌گلیسیرید نیز باید در نظر گرفته شود.
تری گلیسیرید چیست و چرا اهمیت دارد؟
تری‌گلیسیرید، شکل اصلی چربی موجود در خون است که عمدتاً از مصرف قند و نشاسته حاصل می‌شود. سطح بالای تری‌گلیسیرید یک شاخص مهم مقاومت به انسولین و خطر بیماری قلبی محسوب می‌شود. شاخص TG/HDL یکی از معیارهای پیش‌بینی عوارض قلبی و متابولیک است.
عوامل افزایش تری گلیسیرید خون
۸۰ تا ۹۰ درصد افزایش تری‌گلیسیرید به سبک زندگی و تغذیه نادرست مربوط است. عوامل مؤثر شامل موارد زیر هستند:
- مصرف زیاد قند، شکر و نشاسته: نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی، شیرینی‌ها، نان و برنج سفید، سیب‌زمینی.
- استرس و کمبود خواب.
- چاقی و افزایش بافت چربی بدن.
- مصرف الکل و برخی داروها.
- اختلالات ژنتیکی و ارثی.
- تجمع سموم و مواد زائد در بدن.
نتیجه گیری
کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا به‌خودی‌خود خطرناک نیستند، بلکه تعادل آن‌ها و سبک زندگی فرد تعیین‌کننده ریسک بیماری‌های قلبی و متابولیک است. برای مدیریت سلامت قلب و عروق، مهم است که تغذیه متعادل، فعالیت بدنی مناسب، کنترل استرس و خواب کافی را رعایت کنید و در صورت نیاز، تحت نظر پزشک متخصص، آزمایش‌های منظم خون انجام دهید. مصرف صرف دارو بدون اصلاح سبک زندگی تنها سطح عددی چربی‌ها را کاهش می‌دهد و مشکل ریشه‌ای حل نمی‌شود.
بدون نظر! اولین نفر باشید