نور خورشید، علاوه بر فواید بی‌شمار، می‌تواند خطراتی جدی برای سلامت چشم به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌زا در نور خورشید، اشعه فرابنفش است که به‌صورت نامرئی وارد چشم می‌شود و می‌تواند در درازمدت باعث بروز بیماری‌های جدی شود. از سوی دیگر، استفاده نادرست از عینک‌های آفتابی غیراستاندارد نه تنها محافظتی ایجاد نمی‌کند، بلکه احتمال نفوذ این اشعه به ساختارهای حساس چشم را افزایش می‌دهد.
اشعه فرابنفش چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
اشعه فرابنفش یا UV بخشی از طیف نور خورشید است که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. این اشعه به سه دسته تقسیم می‌شود: UVA، UVB و UVC. هر کدام از این دسته‌ها دارای طول موج متفاوت هستند و اثرات خاص خود را بر بدن انسان دارند.
در این بخش می‌خواهیم بررسی کنیم که هر کدام از این طیف‌ها چگونه عمل می‌کنند و در چه شرایطی خطر آن‌ها بیشتر می‌شود:
- UVC: دارای کوتاه‌ترین طول موج (کمتر از ۲۸۰ نانومتر) است و معمولاً توسط جو زمین جذب می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد. اما برخی منابع مصنوعی مانند دستگاه‌های جوشکاری می‌توانند این اشعه را تولید کنند.
- UVB: دارای طول موج بین ۲۸۰ تا ۳۲۰ نانومتر است و می‌تواند به سطح زمین برسد. این طیف، یکی از عوامل اصلی آفتاب‌سوختگی و بیماری‌های چشمی است.
- UVA: طول موجی بین ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر دارد و به عمق بیشتری از پوست و چشم نفوذ می‌کند. این نوع از اشعه نقش مهمی در پیری زودرس پوست و بیماری‌های مزمن چشم دارد.
چه کسانی در معرض بیشترین خطر اشعه فرابنفش هستند؟
برخی افراد به دلایل شغلی، ژنتیکی یا سبک زندگی بیشتر از دیگران در معرض آسیب ناشی از اشعه فرابنفش قرار دارند. شناخت این گروه‌ها به ما کمک می‌کند تا راهکارهای پیشگیرانه را به‌طور هدفمندتری اجرا کنیم.
افراد زیر در گروه پرخطر قرار می‌گیرند:
- افراد ساکن در ارتفاعات بالا مانند کوهنوردان یا اسکی‌بازان، زیرا هر چه ارتفاع از سطح دریا بیشتر باشد، میزان تابش اشعه UV نیز افزایش می‌یابد.
- کودکان و افراد مبتلا به آلبینیسم (زالی) که فاقد رنگ‌دانه‌های ملانین هستند و پوست و چشم آن‌ها توانایی طبیعی در مقابله با اشعه را ندارد.
- کارگران صنعتی و جوشکاران که به دلیل قرار گرفتن در معرض منابع مصنوعی اشعه UVC، با خطر جدی مواجه‌اند.
- افرادی که ساعات طولانی در فضای باز فعالیت دارند مانند کشاورزان، صیادان و رانندگان وسایل نقلیه روباز.
عوارض کوتاه مدت و بلندمدت اشعه فرابنفش برای چشم
اشعه ماورای بنفش می‌تواند اثراتی فوری و همچنین پیامدهایی تدریجی بر چشم داشته باشد. عوارض حاد، در مدت زمان کوتاه ظاهر می‌شوند، در حالی که اثرات مزمن ممکن است پس از سال‌ها آشکار شوند و درمان آن‌ها دشوارتر باشد.
در ادامه با مهم‌ترین عوارض آشنا می‌شویم:
- فتوکراتیت (التهاب قرنیه ناشی از UV): یکی از عوارض حاد و شایع در میان جوشکاران که بدون استفاده از محافظ، در معرض UVC قرار می‌گیرند. علائم آن شامل سوزش، تاری دید و درد شدید است.
- ناخنک چشم: رشد غیرطبیعی بافت روی سفیدی چشم که ممکن است دید را مختل کند و در اثر تابش طولانی مدت UVB به وجود می‌آید.
- آب مروارید (کاتاراکت): بیماری‌ای که در آن عدسی چشم کدر می‌شود و دید فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اشعه UV یکی از عوامل تشدیدکننده این بیماری است.
- پیری شبکیه و دژنراسیون ماکولا: تخریب مرکز بینایی در اثر تابش مداوم UVA، که می‌تواند باعث افت شدید دید مرکزی شود.
- سرطان پلک: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه UV ممکن است منجر به بروز تومورهای بدخیم در پلک شود.
راهکارهای موثر برای حفاظت از چشم در برابر اشعه فرابنفش
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به‌خصوص در مورد سلامت چشم که بازگشت‌پذیری بسیاری از بیماری‌ها در آن ممکن نیست. استفاده صحیح از وسایل محافظتی می‌تواند از بروز عوارض ناشی از اشعه UV تا حد زیادی جلوگیری کند.
در ادامه چند راهکار مهم را بررسی می‌کنیم:
- استفاده از عینک آفتابی استاندارد: عینک‌هایی با برچسب UV۴۰۰ توانایی جذب تا ۹۹ درصد اشعه فرابنفش را دارند و بهترین گزینه برای محافظت از چشم محسوب می‌شوند.
- اجتناب از خرید عینک‌های ارزان و غیراستاندارد: این عینک‌ها تنها ظاهر تیره دارند اما فاقد فیلتر مناسب برای جذب اشعه UV هستند و در عمل آسیب بیشتری به چشم وارد می‌کنند.
- به‌کارگیری کلاه لبه‌دار: کلاه‌هایی با لبه حداقل ۸ سانتی‌متر می‌توانند تا ۵۰ درصد از ورود اشعه به چشم جلوگیری کنند، به‌ویژه در فعالیت‌های فضای باز.
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید در ساعات اوج تابش: اشعه UV در بازه زمانی بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر در بیشترین حد خود قرار دارد؛ در این ساعات باید از بودن در فضای باز بدون محافظ اجتناب کرد.
نتیجه گیری
اشعه فرابنفش، اگرچه با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، اما می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت چشم و پوست داشته باشد. از التهاب های سطحی تا بیماری های مزمن و حتی سرطان، همگی می‌توانند نتیجه قرار گرفتن مداوم در برابر این اشعه باشند. عینک های آفتابی استاندارد، استفاده از کلاه، و رعایت نکات ایمنی در ساعات پرتابش آفتاب، از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توان برای حفظ سلامت چشم انجام داد.
آگاهی عمومی نسبت به این موضوع و انتخاب محصولات محافظتی معتبر، نقشی کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های چشمی و ارتقاء سلامت جامعه ایفا می‌کند. با تغییر عادت‌های کوچک اما موثر، می‌توان از چشم‌ها به عنوان یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن محافظت کرد.
بدون نظر! اولین نفر باشید