فناوری mRNA، که تاکنون بیشتر به‌خاطر نقش آن در ساخت واکسن‌های کووید-۱۹ شناخته شده، اکنون افق‌های تازه‌ای در داروسازی باز کرده است. محققان امیدوارند بتوانند با استفاده از این فناوری، داروهایی بسازند که نه فقط علیه یک ویروس خاص، بلکه طیف گسترده‌ای از ویروس‌ها را مهار کنند. این داروها با تحریک دفاع‌های ذاتی بدن، واکنش طبیعی سلول‌ها به عفونت را تقویت می‌کنند و احتمال شیوع شدید بیماری‌های ویروسی را کاهش می‌دهند. این چشم‌انداز می‌تواند راه را برای مقابله با همه‌گیری‌های آینده و محافظت مداوم از بدن در برابر ویروس‌های فصلی هموار کند.
چشم انداز اسپری استنشاقی همه منظوره
تصور کنید تنها با یک بار استفاده هفتگی از یک اسپری استنشاقی شبیه اسپری‌های آسم، بتوانید بدن خود را در برابر ویروس‌های فصلی و حتی ویروس‌های جدید آماده کنید. آزمایش‌های پیش‌بالینی روی حیوانات نشان می‌دهند که ترکیبات mRNA قادرند دفاع ضدویروسی ذاتی سلول‌ها را تقویت کنند و عفونت‌های ویروسی را کاهش دهند. این دستاورد، امید تازه‌ای برای داروهای ضدویروس همه‌منظوره ایجاد کرده است.
دوشان بوگونویچ از دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «می‌توانید این دارو را به چشم یک ضدویروس همه‌منظوره نگاه کنید که فراتر از واکسن‌های سنتی عمل می‌کند.» با این حال، برای تحقق کامل این ایده، توسعه بیشتر فناوری mRNA و بودجه‌بندی مناسب از سوی دولت‌ها ضروری است. کاهش اخیر بودجه ساخت واکسن‌های mRNA در ایالات متحده، می‌تواند پیشرفت در این حوزه را کند کند.
مکانیسم دفاعی بدن و نقش mRNA
بدن انسان برای مقابله با ویروس‌ها تنها به آنتی‌بادی‌ها وابسته نیست. سلول‌ها هنگام شناسایی ویروس، مولکول‌های پیام‌رسانی به نام اینترفرون آزاد می‌کنند که باعث فعال شدن حدود هزار ژن و تولید پروتئین‌های ضدویروسی می‌شود. این پروتئین‌ها توانایی جلوگیری از ورود ویروس به سلول‌ها و مهار انتشار ویروس‌های تازه تولیدشده را دارند.
با این حال، بسیاری از ویروس‌ها به‌ویژه ویروس‌های تنفسی، به سرعت تکثیر می‌شوند و می‌توانند از توان دفاعی طبیعی بدن پیشی بگیرند. داروهای مبتنی بر mRNA این امکان را فراهم می‌کنند که بدن پیش از تکثیر گسترده ویروس، آماده مقابله شود. این رویکرد باعث می‌شود عفونت‌ها خفیف باقی بمانند و شدت بیماری کاهش یابد.
توسعه پروتئین های انتخاب شده
اینترفرون به‌تنهایی می‌تواند با عوارض جانبی شدید همراه باشد. به همین دلیل، تیم بوگونویچ به‌جای استفاده مستقیم از آن، زیرمجموعه‌ای از پروتئین‌های فعال‌شده توسط اینترفرون را انتخاب کرده‌اند. آن‌ها ده پروتئین را برگزیده و دستورالعمل ساختشان را در قالب mRNA به سلول‌ها رساندند. این روش باعث می‌شود پروتئین‌ها مستقیماً در داخل سلول تولید شوند و از مشکلات مربوط به ورود پروتئین‌های آماده به سلول جلوگیری شود.
آزمایش‌ها روی سلول‌های انسانی نشان داد که این ترکیب mRNA توانست دفاع ضدویروسی سلول‌ها را در برابر ویروس‌های مختلف از جمله آنفلوانزا و زیکا تقویت کند. این دستاورد نشان می‌دهد که می‌توان با استفاده از فناوری mRNA، پاسخ ایمنی طبیعی بدن را بهینه‌سازی کرد.
نتایج آزمایش های حیوانی
در مرحله بعد، ترکیب mRNA به ریه‌های همسترهای طلایی تزریق شد. نتیجه فوق‌العاده بود: حیوانات در برابر SARS-CoV-2 محافظت شدند و میزان ویروس‌ها به شکل محسوسی کاهش یافت. این موفقیت نشان می‌دهد که داروهای مبتنی بر mRNA می‌توانند طیف گسترده‌ای از ویروس‌ها را مهار کنند و راه را برای داروهای ضدویروس عمومی باز کنند.
بوگونویچ همچنین تاکید می‌کند که برخی از ترکیب‌های پروتئینی ممکن است برای مقابله با ویروس‌های خاص مؤثرتر باشند، بنابراین این روش می‌تواند برای ساخت داروهای اختصاصی‌تر نیز کاربرد داشته باشد.
چالش ها و فرصت ها
کلید موفقیت، رساندن mRNA به سلول‌های هدف در معرض خطر عفونت است. این بخش هنوز نیازمند تحقیق و توسعه بیشتری است، زیرا رساندن هدفمند mRNA به سلول‌های خاص با چالش‌های فنی زیادی همراه است.
آریس کاتسوراکیس از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «این پژوهش هیجان‌انگیز است و می‌تواند به پیشرفت‌های بزرگی منجر شود، اما هنوز چند گام تا رسیدن به راهکاری عملی و همه‌کاره فاصله داریم. فناوری mRNA فراتر از واکسن‌ها کاربرد دارد، اما کاهش بودجه‌ها می‌تواند پیشرفت در این حوزه را کند کند.»
مقاومت ویروس ها و آینده داروسازی
برخلاف باکتری‌ها که در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند، ویروس‌ها به سختی می‌توانند در برابر این نوع داروها مقاومت کنند؛ البته به شرط آنکه ترکیب شامل مجموعه‌ای از پروتئین‌های مختلف فعال‌شده توسط اینترفرون باشد که هر یک بخش متفاوتی از چرخه زندگی ویروس را هدف قرار دهند. این رویکرد ترکیبی پیش از این در درمان اچ‌آی‌وی نیز موفق بوده و می‌تواند الگویی برای توسعه داروهای ضدویروس آینده باشد.
نتیجه گیری
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که فناوری mRNA می‌تواند فراتر از واکسن‌های کووید-۱۹، در ساخت داروهای ضدویروس همه‌منظوره نیز کاربرد داشته باشد. توسعه این داروها می‌تواند آینده‌ای را رقم بزند که در آن یک اسپری استنشاقی هفتگی، دفاع طبیعی بدن را تقویت کرده و طیف گسترده‌ای از ویروس‌ها را مهار کند. با این حال، رسیدن به این هدف نیازمند حمایت مالی، تحقیقات بیشتر و پیشرفت‌های فناورانه در رساندن mRNA به سلول‌های هدف است. موفقیت در این مسیر می‌تواند به انقلابی در داروسازی و مقابله با بیماری‌های ویروسی منجر شود.
بدون نظر! اولین نفر باشید