چرا سالمندان به خود درمانی گرایش دارند + راهکارهای پیشگیری از عوارض آن

خوددرمانی در سالمندان به‌عنوان یک پدیده رو به افزایش شناخته می‌شود و دلایل متعددی پشت این رفتار وجود دارد. تجربه‌های طولانی‌مدت در مصرف دارو، دسترسی آسان به داروهای باقیمانده در منزل و توصیه‌های اطرافیان، موجب می‌شود که بسیاری از سالمندان بدون مشورت با پزشک دارو مصرف کنند. اگرچه این رفتار گاهی ناشی از تلاش برای تسکین سریع علائم است، اما می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای سلامت این گروه سنی داشته باشد.

علل گرایش سالمندان به خود درمانی

دکتر مجتبی شفیعی خانی، عضو هیئت علمی گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، توضیح داد که سالمندان به دلیل سابقه طولانی ابتلا به بیماری‌ها و مصرف داروها، تصور می‌کنند تجربه گذشته آن‌ها کافی است تا بیماری‌های جدید را با داروهای قدیمی درمان کنند. علاوه بر این، دسترسی به داروهای باقی‌مانده در منزل و توصیه‌های آشنایان یا دوستان، این گرایش را تقویت می‌کند.

سالمندان معمولاً با چندین بیماری مزمن همزمان مواجه هستند و مصرف داروهای متعدد به صورت همزمان، ریسک تداخلات دارویی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، مصرف داروهای فشار خون به همراه مسکن‌های غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود و مصرف داروهای ضدانعقاد بدون تجویز ممکن است خطر خونریزی را بالا ببرد.

خطرات ناشی از مصرف داروهای قدیمی یا تاریخ‌ گذشته

داروهایی که مدت طولانی در منزل نگهداری می‌شوند، ممکن است اثرگذاری خود را از دست بدهند یا ترکیبات شیمیایی آن‌ها تغییر کرده و به مواد مضر تبدیل شوند. تغییر ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، مثال روشنی از این موضوع است که می‌تواند به شدت خطرناک باشد. علاوه بر این، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های باقی‌مانده بدون نظر پزشک می‌تواند منجر به درمان ناقص عفونت و ایجاد مقاومت میکروبی شود که درمان بیماری‌های عفونی در آینده را دشوار می‌کند.

پیچیدگی علائم و اشتباه در تشخیص خود سرانه

بسیاری از علائم مشابه ممکن است علت‌های متفاوتی داشته باشند. به عنوان نمونه، درد قفسه سینه ممکن است ناشی از بیماری‌های قلبی، گوارشی یا عضلانی باشد. مصرف داروی قبلی برای چنین علائمی ممکن است فرصت تشخیص و درمان به موقع بیماری‌های جدی را از بین ببرد و سلامت سالمند را در معرض خطر قرار دهد.

راهکارهای کاهش خود درمانی در سالمندان

برای مدیریت صحیح داروها، سالمندان و خانواده‌های آن‌ها باید اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. داروهای تاریخ‌گذشته یا مازاد باید به داروخانه‌ها تحویل داده شده و به شکل ایمن امحا شوند. خانواده‌ها باید بر مصرف دارو نظارت داشته و داروهای اضافی را از دسترس خارج کنند. مراجعه منظم به داروساز و مرور دارویی (Medication Review) می‌تواند داروهای غیرضروری را حذف کرده و از مصرف نادرست دارو جلوگیری کند.

علاوه بر این، آگاهی‌بخشی درباره خطرات خوددرمانی، آموزش نحوه نگهداری صحیح دارو و ترغیب سالمندان به مراجعه منظم پزشکی، از عوامل مؤثر در کاهش ریسک‌های مرتبط با خوددرمانی است. سالمندان باید تشویق شوند که در صورت بروز هرگونه علامت جدید یا تغییر وضعیت سلامتی، پیش از مصرف داروهای قدیمی با پزشک یا داروساز مشورت کنند.

نتیجه‌ گیری

خوددرمانی در سالمندان یک چالش مهم سلامت عمومی است که می‌تواند پیامدهای جدی مانند تداخلات دارویی، کاهش اثر داروها و ایجاد مقاومت میکروبی به دنبال داشته باشد. مدیریت درست داروهای منزل، آموزش خانواده‌ها و مراجعات منظم پزشکی و داروسازی، نقش کلیدی در کاهش خطرات و بهبود ایمنی درمانی سالمندان دارد. این اقدامات نه تنها سلامت جسمانی، بلکه کیفیت زندگی سالمندان را نیز بهبود می‌بخشد.