سالمندان یکی از گروه‌های جمعیتی حساس و پرمصرف دارو هستند و مصرف دارو در این گروه به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از پیری، می‌تواند با خطر بیشتری همراه باشد. با افزایش سن، عملکرد کبد و کلیه کاهش می‌یابد، که منجر به کندتر شدن متابولیسم و دفع داروها می‌شود. همچنین نسبت چربی به عضله تغییر کرده و اندام‌های حیاتی مانند قلب و مغز به برخی داروها حساس‌تر می‌شوند.
این تغییرات باعث می‌شوند حتی دوزهای معمول داروهایی که در جوانان بی‌خطر هستند، در سالمندان اثرات جانبی شدیدتری ایجاد کنند؛ از جمله گیجی، خواب‌آلودگی، افت فشار خون، یبوست و افزایش خطر زمین‌خوردن. بنابراین، دارودرمانی در سالمندان نیازمند دقت، نظارت منظم و همکاری نزدیک با پزشک و داروساز است.
اهمیت فهرست کامل داروها
یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها برای کاهش خطر عوارض دارویی در سالمندان، تهیه فهرستی کامل از داروهای مصرفی است. این فهرست باید شامل داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه، مکمل‌های غذایی و گیاهان دارویی باشد و دوز و زمان مصرف هر کدام نیز مشخص شود.
همراه داشتن چنین فهرستی در هر مراجعه به پزشک یا داروخانه، امکان بررسی تداخل‌های دارویی و جلوگیری از تجویزهای تکراری را فراهم می‌کند. این اقدام ساده می‌تواند از بروز مشکلات جدی مانند مسمومیت، کاهش یا افزایش اثر داروها و عوارض خطرناک قلبی و مغزی جلوگیری کند.
پرسش های مهم از پزشک و داروساز
قبل از شروع یا تغییر هر دارو، سالمندان باید از پزشک یا داروساز خود سوالاتی مانند موارد زیر بپرسند:
- آیا داروی قبلی باید ادامه پیدا کند یا می‌توان آن را قطع کرد؟
- داروی جدید با داروهای دیگر من تداخل ندارد؟
- در صورت بروز عوارض مانند خواب‌آلودگی، گیجی یا مشکلات ادراری، چه اقداماتی لازم است؟
گاهی سالمندان مدت‌ها دارویی را مصرف می‌کنند که دیگر ضرورتی ندارد یا ممکن است مضر باشد. در این شرایط، پزشکان با رویکرد deprescribing یا کاهش و قطع تدریجی داروها، ایمنی مصرف را تضمین می‌کنند. این روند باید تحت نظارت دقیق انجام شود تا خطر عوارض ناگهانی کاهش یابد.
پرهیز از خود درمانی و داروی دیگران
یکی دیگر از نکات حیاتی، اجتناب از مصرف داروی دیگران حتی اگر برای همان مشکل باشد، است. بدن سالمندان پاسخ متفاوتی به داروها دارد و مصرف خودسرانه می‌تواند منجر به عوارض جدی یا تداخل‌های خطرناک شود.
به عنوان مثال، مصرف همزمان داروی قلبی با برخی گیاهان دارویی یا مکمل‌ها ممکن است اثر دارو را کاهش دهد یا عوارض شدید ایجاد کند. رعایت این نکته ساده اما مهم، می‌تواند جان سالمندان را نجات دهد.
آگاهی از عوارض و تداخلات دارویی
سالمندان بیشتر در معرض عوارضی مانند گیجی، افت فشار، خواب‌آلودگی و یبوست هستند که خطر سقوط و آسیب‌های جسمی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، تداخل بین داروها، گیاهان دارویی و غذاها می‌تواند خطرناک باشد.
به عنوان نمونه، مصرف همزمان وارفارین (داروی ضد انعقاد خون) و جینکوبیلوبا (گیاه تقویت حافظه) ممکن است خطر خون‌ریزی شدید ایجاد کند. همچنین خوردن سبزیجات برگ‌سبز غنی از ویتامین K در افرادی که وارفارین مصرف می‌کنند، اثر دارو را کاهش می‌دهد و می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
نگهداری صحیح داروها
نگهداری داروها در بسته‌بندی اصلی، رعایت تاریخ انقضا و جلوگیری از ترکیب داروهای مختلف در یک ظرف مشترک، از اقدامات ضروری برای ایمنی مصرف در سالمندان است. داروها باید در مکان خشک و خنک و دور از دسترس کودکان نگهداری شوند. مصرف دارو در زمان مشخص و مطابق دستور پزشک، خطر عوارض جانبی را کاهش می‌دهد.
مرور منظم و چک لیست ایمنی
سالمندان و خانواده‌ها می‌توانند با استفاده از یک چک‌لیست ساده، مصرف ایمن داروها را تضمین کنند:
- فهرست کامل داروهای مصرفی را همراه داشته باشید.
- در صورت تغییر حال عمومی، گیجی یا افت فشار، دارو را خودسرانه قطع نکنید و با پزشک تماس بگیرید.
- درباره تداخل دارو با گیاهان، مکمل‌ها یا غذاها از داروساز سوال کنید.
- هر شش ماه یک بار مرور دارویی انجام دهید تا داروهای غیرضروری شناسایی و در صورت لزوم کاهش یابند.
- داروها را در جای خشک و خنک، دور از نور و دسترس کودکان نگه دارید.
نتیجه گیری
دارودرمانی در سالمندان نیازمند دقت، هماهنگی و نظارت منظم است. مرور دوره‌ای داروها، مصرف دوز مناسب، اجتناب از خوددرمانی و اطلاع‌رسانی دقیق به پزشک و داروساز، از مهم‌ترین اصول پیشگیری از عوارض دارویی محسوب می‌شوند.
هدف از دارودرمانی هوشمندانه در سالمندان این است که داروها کمتر، اما مؤثرتر و ایمن‌تر باشند و سلامت جسم و روان این گروه پرجمعیت حفظ شود. رعایت این نکات ساده اما حیاتی می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد و خطرات ناشی از مصرف نادرست داروها را کاهش دهد.
بدون نظر! اولین نفر باشید