اختلالات خواب یکی از شایع‌ترین مشکلات دنیای امروز است که سلامت جسم و روان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کم‌خوابی، خواب سبک، دیر به خواب رفتن یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب، می‌توانند زمینه‌ساز بیماری‌های متعدد از جمله اضطراب، ضعف سیستم ایمنی، چاقی و حتی بیماری‌های قلبی باشند. در این میان، طب سنتی ایرانی با رویکردی مزاج‌محور به درمان این اختلالات نگاه می‌کند و راهکارهایی کاملاً طبیعی برای برقراری تعادل در خواب ارائه می‌دهد.
خواب از دیدگاه طب سنتی چیست؟
در طب سنتی ایران، خواب یکی از ارکان حیاتی برای حفظ تعادل بدن و روح محسوب می‌شود. این مکتب معتقد است که خواب، فرصتی برای بازسازی قوا و هضم مواد زاید است و زمانی که به درستی انجام شود، باعث توازن مزاجی و افزایش طول عمر می‌شود.
از منظر حکمایی چون ابن‌سینا، خواب و بیداری باید متعادل باشند. خواب زیاد می‌تواند منجر به سردی و رکود بدن شود، و خواب کم نیز موجب خشکی و ضعف سیستم عصبی خواهد شد. بنابراین، شناخت مزاج و تنظیم ساعات خواب بر اساس آن یکی از پایه‌های اصلی سلامت در طب سنتی است.
دلایل اختلال خواب در طب سنتی
اختلال خواب از دیدگاه طب سنتی ریشه در عدم تعادل مزاجی دارد. این عدم تعادل ممکن است در اثر عوامل تغذیه‌ای، روحی، محیطی یا سبک زندگی ایجاد شود. شناخت علت اصلی اختلال، اولین گام در مسیر درمان است.
۱. غلبه خشکی بر مغز
خشکی یکی از شایع‌ترین دلایل بی‌خوابی در طب سنتی است. افرادی که مزاج خشک دارند یا دچار خشکی ثانویه در مغز شده‌اند، معمولاً دچار خواب سبک، بیدار شدن‌های مکرر و مشکل در به خواب رفتن هستند.
۲. غلبه سردی
سردی بدن یا مغز نیز می‌تواند مانع از خواب عمیق شود. افراد با مزاج سرد، بیشتر در فصل زمستان یا بعد از مصرف غذاهای سرد دچار بدخوابی می‌شوند.
۳. غلبه گرمی
گرمی بیش از حد بدن، به‌ویژه در افرادی با مزاج گرم یا در فصول گرم سال، ممکن است منجر به بی‌قراری، کابوس‌های شبانه و کاهش کیفیت خواب شود.
۴. سوء هاضمه و پرخوری
خواب بعد از وعده غذایی سنگین و دیرهنگام می‌تواند خواب را مختل کند. در طب سنتی آمده که معده باید تا حدی سبک باشد تا خواب سالمی اتفاق بیفتد.
نشانه های اختلال خواب از نگاه مزاج ها
در طب سنتی، هر مزاجی نشانه‌های خاصی از اختلال خواب دارد. تشخیص مزاج به انتخاب درمان مناسب کمک می‌کند.
- خواب در مزاج گرم و خشک: افراد با این مزاج معمولاً خواب سبک و کوتاهی دارند، گرمای بدن زیاد است و در شب‌ها دچار بی‌قراری می‌شوند.
- خواب در مزاج سرد و خشک: خواب این افراد کم، ناپیوسته و همراه با اضطراب است. ممکن است بعد از بیدار شدن احساس خستگی کنند.
- خواب در مزاج گرم و تر: این دسته خواب نسبتاً خوبی دارند، ولی گاهی از کابوس یا تعریق شبانه شکایت دارند.
- خواب در مزاج سرد و تر: افراد با این مزاج خواب سنگین ولی با کیفیت پایین دارند و ممکن است بعد از خواب احساس کسالت داشته باشند.
درمان های غذایی برای بهبود خواب
تغذیه در طب سنتی نقش محوری در تعادل مزاج و بهبود کیفیت خواب دارد. پرهیز از غذاهای نامناسب و مصرف خوراکی‌های سازگار با مزاج، توصیه همیشگی حکماست.
مصرف مواد غذایی با طبع معتدل یا کمی گرم
خوراکی‌هایی مانند شیر گرم با عسل، بادام، سیب پخته، دمنوش گل‌گاوزبان، سوپ جو و تخم‌مرغ نیم‌بند، از جمله مواد غذایی هستند که به آرام‌سازی بدن کمک می‌کنند.
پرهیز از مصرف غذاهای سنگین در شب
خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم مانند گوشت قرمز، فست‌فود، عدس و بادمجان در وعده شام می‌تواند باعث اختلال در خواب شود.
استفاده از ادویه های آرام بخش
مصرف ادویه‌هایی مانند دارچین، زعفران، هل و گلاب در وعده‌های شب، به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
درمان های گیاهی برای خواب بهتر
داروهای گیاهی، از ارکان اصلی درمان اختلالات خواب در طب سنتی هستند. این گیاهان نه تنها باعث آرامش می‌شوند، بلکه بر خلاف داروهای شیمیایی، اعتیادآور نیستند.
- سنبل‌الطیب: یکی از قوی‌ترین آرام‌بخش‌های گیاهی است که برای افرادی با اضطراب و بی‌خوابی مؤثر است.
- گل‌گاوزبان و بیدمشک: این دو گیاه با خاصیت آرام‌بخشی خود، برای افرادی که دچار بی‌خوابی ناشی از اضطراب هستند بسیار مناسب‌اند.
- اسطوخودوس: هم خاصیت آرامش‌بخشی دارد و هم ضدالتهاب است و معمولاً به صورت دمنوش یا بخور استفاده می‌شود.
راهکارهای اصلاح سبک زندگی
طب سنتی بر سبک زندگی سالم به عنوان پایه‌ی درمان اختلالات خواب تاکید زیادی دارد. اصلاح عادت‌های روزمره می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود خواب داشته باشد.
۱. تنظیم زمان خواب: بهترین زمان برای خواب شب، دو ساعت بعد از غروب خورشید و بیداری، پیش از طلوع خورشید توصیه می‌شود.
۲. دوری از نور مصنوعی و وسایل الکترونیکی: تماشای زیاد تلویزیون یا استفاده از موبایل در شب‌ها، مغز را تحریک و خواب را مختل می‌کند. طب سنتی توصیه می‌کند شب‌ها از نور زرد یا کم‌نور استفاده شود.
۳. حمام یا ماساژ با روغن‌های گیاهی: استفاده از روغن‌هایی مانند روغن بنفشه، بابونه یا بادام روی پیشانی، کف پا یا پشت گوش قبل از خواب، تأثیر زیادی در کاهش تنش عصبی و بهبود خواب دارد.
نتیجه گیری
اختلالات خواب تنها یک مشکل ساده نیستند بلکه نشانه‌ای از برهم‌خوردن تعادل در بدن و روح‌اند. طب سنتی ایرانی با رویکردی جامع به بررسی مزاج، تغذیه، رفتار و حتی زمان‌بندی خواب می‌پردازد و راهکارهایی کم‌هزینه، طبیعی و عاری از عوارض شیمیایی ارائه می‌دهد.
با استفاده از اصول طب سنتی می‌توان کیفیت خواب را افزایش داد، بدن را بازسازی کرد و ذهنی آرام‌تر داشت. شناخت مزاج، اصلاح سبک زندگی و استفاده از دمنوش‌ها و خوراکی‌های مناسب، کلید یک خواب آرام و ترمیم‌کننده است.
بدون نظر! اولین نفر باشید