بیشتر افراد، کابوس را تجربه‌ای ناخوشایند در دل شب می‌دانند که با تپش قلب و بیداری ناگهانی همراه است و پس از چند دقیقه فراموش می‌شود. اما تحقیقات علمی جدید نشان می‌دهند که تکرار این تجربه‌ی شبانه، می‌تواند اثرات زیان‌باری بر بدن، مغز و حتی طول عمر ما داشته باشد. آنچه روزگاری فقط به‌عنوان یک تجربه‌ی ذهنی تلقی می‌شد، حالا به‌عنوان شاخصی نگران‌کننده از سلامت جسمی و روانی شناخته می‌شود.
در این مقاله، با استناد به جدیدترین پژوهش‌های جهانی، رابطه‌ی میان کابوس‌های مکرر، پیری سلولی و خطر مرگ زودرس را بررسی می‌کنیم. همچنین خواهیم دید که این ارتباط فقط مختص بزرگ‌سالان نیست و می‌تواند از دوران کودکی آغاز شود.
کابوس شبانه چگونه با طول عمر ارتباط دارد؟
کابوس‌های شبانه، اگر مداوم و مکرر باشند، به‌سادگی از حوزه‌ی اختلالات خواب فراتر می‌روند. بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که این رویاهای آزاردهنده می‌توانند شاخصی برای فرآیند پیری زودهنگام بدن باشند.
در یکی از بزرگ‌ترین مطالعات انجام‌شده توسط دکتر ابیدمی اوتایکو و گروهش در کالج سلطنتی لندن، داده‌های بیش از ۱۸۳ هزار نفر مورد بررسی قرار گرفت. شرکت‌کنندگان، دامنه‌ی سنی ۲۶ تا ۸۶ سال داشتند و اطلاعات مربوط به عادات خواب، از جمله میزان تجربه‌ی کابوس، در کنار سلامت عمومی آن‌ها ثبت شد.
- افرادی که هر هفته کابوس می‌دیدند، بیش از سه برابر بیشتر در معرض مرگ زودهنگام (پیش از ۷۰ سالگی) قرار داشتند.
- تأثیر منفی کابوس‌های مکرر از فاکتورهایی مانند مصرف سیگار، چاقی یا بی‌تحرکی نیز قوی‌تر بود.
- این نتایج در زنان و مردان، و در تمام گروه‌های قومی و نژادی ثابت بود.
پیری سلولی؛ تاثیر شگفت انگیز خواب های آزاردهنده بر کروموزوم ها
پژوهشگران برای درک بهتر علت این اثرگذاری، به بررسی تلومرها پرداختند؛ ساختارهایی در انتهای کروموزوم‌ها که با هر بار تقسیم سلولی کوتاه‌تر می‌شوند و معیار دقیقی برای سن بیولوژیکی (پیری سلولی) هستند.
مطالعات نشان دادند افرادی که بیشتر کابوس می‌بینند، تلومرهای کوتاه‌تری دارند؛ چه در کودکان و چه در بزرگ‌سالان. این یافته‌ها نشان می‌دهد که بدن این افراد سریع‌تر از سن تقویمی‌شان، پیر می‌شود.
- داده‌های مربوط به بیش از ۲۴۰۰ کودک نیز وارد تحلیل شد. در کودکانی که کابوس‌های مکرر داشتند، نشانه‌های پیری سلولی زودهنگام مشاهده شد.
- در بزرگ‌سالان، از تکنولوژی‌های مدرن مانند «ساعت اپی‌ژنتیکی» برای سنجش دقیق‌تر سن بیولوژیکی استفاده شد.
- حدود ۴۰ درصد از افزایش خطر مرگ زودهنگام در این افراد با پیری تسریع‌یافته‌ی سلولی قابل توضیح است.
چرا کابوس ها این قدر خطرناک اند؟ دو مکانیسم کلیدی
کابوس فقط یک رویداد ذهنی نیست؛ این تجربه شبانه دو سازوکار قدرتمند دارد که می‌تواند به سلامت جسمی و روانی آسیب بزند.
پژوهشگر ارشد، دکتر اوتایکو، دو عامل عمده را برای این آسیب‌ها معرفی می‌کند که توسط مطالعات متعددی نیز تأیید شده‌اند:
۱. افزایش مزمن سطح کورتیزول (هورمون استرس)
هنگام دیدن کابوس، بدن ناگهان به وضعیت «هشدار» می‌رود؛ ضربان قلب افزایش می‌یابد، تنفس تندتر می‌شود و هورمون استرس (کورتیزول) ترشح می‌شود. اگر این وضعیت بارها تکرار شود، بدن در یک وضعیت مزمن از استرس قرار می‌گیرد که می‌تواند بر قلب، مغز، سیستم ایمنی و حتی متابولیسم بدن اثر منفی بگذارد.
۲. اختلال در روند طبیعی ترمیم خواب
بدن ما در طول خواب عمیق، فرآیندهای ترمیمی مختلفی را انجام می‌دهد. اما کابوس‌های شبانه باعث بیداری‌های مکرر و وقفه در چرخه‌ی خواب می‌شوند. در نتیجه، بدن فرصت بازسازی سلولی و تعادل هورمونی را از دست می‌دهد. تحقیقات جدید در مجله‌ی Sleep Medicine نشان داده‌اند که اختلال در خواب با افزایش خطر بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و افسردگی مزمن مرتبط است.
خبر خوب: می توان از کابوس ها پیشگیری کرد
برخلاف بسیاری از مشکلات پزشکی که نیاز به درمان‌های پیچیده دارند، بسیاری از محرک‌های ایجاد کابوس، قابل کنترل هستند.
با به‌کارگیری تکنیک‌های ساده و اصلاح سبک زندگی، می‌توان دفعات و شدت کابوس‌ها را کاهش داد. این اقدامات هم کیفیت خواب را بهبود می‌دهند و هم در بلندمدت از پیری زودرس و خطرات مرتبط با آن جلوگیری می‌کنند.
- از تماشای فیلم‌های ترسناک، اخبار منفی یا بازی‌های استرس‌زا حداقل یک ساعت پیش از خواب پرهیز کنید.
- در صورت وجود اضطراب، افسردگی یا اختلالات روانی، حتماً برای درمان به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
- استفاده از مدیتیشن، تنفس عمیق و تکنیک‌های آرام‌سازی پیش از خواب می‌تواند به کاهش کابوس کمک کند.
- مصرف کافئین، الکل و داروهای محرک را در ساعات پایانی روز کاهش دهید.
آیا نتایج این پژوهش قطعی هستند؟ نظر متخصصان دیگر
با وجود تأثیرگذار بودن یافته‌های دکتر اوتایکو و تیمش، برخی متخصصان خواب تأکید می‌کنند که برای رسیدن به نتیجه‌ی قطعی، به مطالعات گسترده‌تری نیاز است.
دکتر گای لشزاینر، متخصص خواب از مرکز درمانی سنت توماس در لندن، با تأیید اهمیت این پژوهش، هشدار می‌دهد که فاکتورهای متعددی مانند بیماری‌های پنهان یا داروهایی که افراد مسن مصرف می‌کنند، ممکن است روی نتایج تأثیر گذاشته باشند. بنابراین تکرار این پژوهش با در نظر گرفتن متغیرهای بیشتر، می‌تواند به شفاف‌تر شدن ارتباط میان کابوس و سلامت کمک کند.
نتیجه گیری
کابوس‌های مکرر، برخلاف تصور رایج، فقط یک تجربه‌ی ذهنی زودگذر نیستند. آن‌ها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی فشارهای پنهان روانی یا بی‌نظمی‌های بیولوژیکی باشند که در بلندمدت به پیری زودهنگام و حتی افزایش خطر مرگ منجر می‌شوند.
اگر شما یا فرزندتان به‌طور مداوم دچار کابوس می‌شوید، این موضوع را جدی بگیرید. اصلاح سبک زندگی، دریافت کمک تخصصی و مراقبت از بهداشت روان، نه‌تنها می‌تواند کیفیت خواب را بهبود دهد، بلکه گامی اساسی در جهت حفظ سلامت جسم و طول عمر خواهد بود.
بدون نظر! اولین نفر باشید