بدن نوزادان و کودکان به دلیل رشد ناکامل کبد، کلیه و سیستم عصبی، نسبت به داروها بسیار حساس‌تر از بزرگسالان است. بسیاری از والدین به اشتباه تصور می‌کنند داروهای گیاهی یا داروهای بدون نسخه برای کودکان بی‌ضرر هستند، در حالی که مصرف خودسرانه همین داروها می‌تواند پیامدهایی مرگبار برای کودک داشته باشد. حتی ساده‌ترین داروها ممکن است باعث تشنج، اختلال تنفس، مسمومیت یا آسیب‌های مغزی شوند.
در این مقاله به بررسی دقیق داروهایی می‌پردازیم که به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک به نوزادان و کودکان داده شوند. همچنین به باورهای نادرست درباره داروهای گیاهی نیز پاسخ خواهیم داد.
چرا مصرف خودسرانه دارو برای کودکان خطرناک است؟
کودکان، به‌ویژه زیر دو سال، متابولیسم داروها را مانند بزرگسالان انجام نمی‌دهند. بسیاری از داروهایی که برای بزرگسالان بی‌خطرند، در بدن کودک تجمع پیدا کرده و می‌توانند باعث بروز واکنش‌های شدید شوند. تجویز نادرست حتی یک دوز دارو ممکن است منجر به افت فشار، تشنج، توقف تنفس یا حتی مرگ شود.
در ادامه فهرستی از داروهایی ارائه شده است که مصرف آن‌ها بدون نظر پزشک برای کودکان به شدت خطرناک بوده و باید با احتیاط بسیار زیاد از آن‌ها استفاده شود.
آسپرین
آسپرین در بزرگسالان برای تب، سردرد یا دردهای عضلانی استفاده می‌شود، اما در کودکان می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
آسپرین ممکن است در کودکان باعث بروز سندرم نادر و کشنده‌ای به نام «سندرم ری» شود؛ بیماری‌ای که مغز و کبد را به شدت درگیر می‌کند و علائم آن شامل استفراغ، خواب‌آلودگی شدید، گیجی و در موارد حاد، کما و مرگ است. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت و مراکز کنترل بیماری‌ها (CDC) مصرف آسپرین برای کودکان زیر ۱۸ سال را اکیداً ممنوع کرده‌اند.
شربت دیفن هیدرامین
دیفن‌هیدرامین از ترکیبات رایج در شربت‌های سرماخوردگی و ضد حساسیت است که معمولاً باعث خواب‌آلودگی می‌شود.
این دارو می‌تواند در کودکان زیر دو سال باعث سرکوب تنفس، افت هوشیاری، تشنج و حتی ایست قلبی شود. اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) هشدار داده که هیچ نوع شربت یا داروی حاوی دیفن‌هیدرامین نباید به کودکان زیر دو سال بدون نظر پزشک داده شود.
داروهای ضد سرفه و ضد احتقان
بسیاری از شربت‌های ضد سرفه حاوی کدئین، دکسترومتورفان یا فنیل‌افرین هستند که در درمان علائم سرماخوردگی استفاده می‌شوند.
این داروها در کودکان خردسال می‌توانند باعث بی‌قراری شدید، تپش قلب، خواب‌آلودگی مفرط، اختلالات تنفسی و تشنج شوند. مراکز بهداشتی توصیه می‌کنند تا سن ۴ سالگی هیچ داروی ضدسرفه‌ای بدون تجویز مستقیم پزشک به کودک داده نشود.
آنتی بیوتیک ها
آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین، داکسی‌سایکلین و مینوسایکلین می‌توانند برای رشد کودکان مضر باشند.
مصرف این داروها در سنین زیر ۸ سال ممکن است باعث تغییر رنگ دندان، تضعیف مینای دندان، توقف رشد استخوان و آسیب به بافت‌های در حال رشد شود. همچنین مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک می‌تواند مقاومت میکروبی را افزایش داده و درمان‌های آینده را بی‌اثر کند.
مسکن ها و تب‌برهای رایج
داروهایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن، دیکلوفناک و آسپرین در گروه داروهای ضد درد و تب‌بر قرار می‌گیرند.
اگرچه استامینوفن و ایبوپروفن با دوز مناسب در برخی شرایط قابل استفاده هستند، اما مصرف خودسرانه آن‌ها بدون محاسبه دقیق وزن کودک می‌تواند منجر به مسمومیت کبدی یا کلیوی شود. آسپرین همان‌طور که گفته شد به هیچ عنوان نباید مصرف شود.
قطره بینی زایلومتازولین
این دارو برای باز کردن راه‌های هوایی در سرماخوردگی تجویز می‌شود، اما در نوزادان بسیار خطرناک است.
در نوزادان زیر ۲ هفته، این دارو می‌تواند باعث افت ضربان قلب، مشکلات تنفسی، کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و آسیب جدی به سیستم عصبی شود. به همین دلیل استفاده از آن در سنین نوزادی به شدت ممنوع است.
ژل های بی حسی موضعی برای درد دندان
ژل‌هایی مانند لیدوکائین که برای تسکین درد لثه نوزادان در زمان دندان‌درآوردن استفاده می‌شوند، می‌توانند خطرناک باشند.
طبق هشدار FDA، استفاده از لیدوکائین خوراکی در نوزادان ممکن است باعث تشنج، کاهش سطح هوشیاری و در نهایت توقف تنفس شود. بهتر است برای کاهش درد دندان، از روش های طبیعی مانند ماساژ لثه با پارچه خنک استفاده شود.
داروهای مخصوص بزرگسالان
برخی والدین به اشتباه فکر می‌کنند نصف کردن قرص بزرگسالان یا حل کردن آن در آب، مصرف آن را برای کودک بی‌خطر می‌سازد.
حتی مقدار کمی از داروهای بزرگسالان مانند داروهای قلب، فشار خون یا داروهای ضد افسردگی می‌توانند باعث افت فشار، خواب‌آلودگی، کاهش سطح اکسیژن، ایست قلبی یا کمای دارویی در کودک شوند. این داروها باید در جعبه‌های قفل‌دار نگهداری شده و هرگز در دسترس کودک قرار نگیرند.
آیا داروهای گیاهی برای کودکان بی خطر هستند؟
تصور رایج درباره بی‌ضرر بودن گیاهان دارویی، یکی از خطرناک ترین باورهای نادرست در جامعه است.
داروهای گیاهی مانند شیر خشت، خاک‌شیر، ترنجبین، جوشانده‌های عطاری، اکالیپتوس، نعنا، بابونه و حتی تربت‌های مذهبی، در بدن نوزادان می‌توانند باعث واکنش‌های شدید آلرژیک، اسهال، استفراغ، تشنج و مسمومیت شوند. نوزادان توانایی دفع ترکیبات گیاهی خاص را ندارند. طبق نظر متخصصان اطفال، حتی عسل نیز تا یک سالگی نباید به نوزاد داده شود، چرا که ممکن است حاوی باکتری بوتولیسم باشد و باعث بیماری کشنده بوتولیسم شود.
تجربه های تلخ از مصرف داروهای گیاهی در نوزادان
گزارش‌های پزشکی متعدد نشان داده‌اند که بسیاری از نوزادان تنها به دلیل مصرف یک قطره داروی گیاهی جان خود را از دست داده‌اند.
در یکی از موارد ثبت‌شده، نوزادی یک ماهه پس از مصرف قطره اکالیپتوس جان خود را از دست داد. این قطره صرفاً برای بخور در بزرگسالان تجویز می‌شود. همچنین مصرف ترنجبین برای درمان زردی نوزاد، نه تنها بی‌فایده بلکه خطرناک است و ممکن است باعث اسهال شدید شود. هیچ مدرک علمی تأثیر این گیاهان بر درمان زردی یا مشکلات گوارشی نوزادان را تأیید نکرده است.
نتیجه گیری
مصرف خودسرانه دارو برای کودکان – چه شیمیایی، چه گیاهی – می‌تواند نتایج فاجعه‌باری به دنبال داشته باشد. بدن نوزادان و کودکان هنوز توانایی کامل برای پردازش و دفع ترکیبات دارویی را ندارد. حتی داروهایی که به نظر بی‌خطر می‌آیند، باید تنها با تشخیص دقیق پزشک استفاده شوند.
از والدین انتظار می‌رود که در مواجهه با بیماری یا علائم ناخوشایند در کودک، به جای خوددرمانی، به پزشک متخصص مراجعه کنند. آگاهی، صبر و دوری از باورهای نادرست، کلید حفظ سلامت فرزندان‌مان است.
بدون نظر! اولین نفر باشید