خواب رفتن دست و پا یا به‌اصطلاح علمی پارستزی (Paresthesia) حالتی است که فرد احساس سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها، به‌ویژه در دست‌ها یا پاها دارد. این حالت ممکن است موقتی و بی‌خطر باشد، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد.
دلایل شایع خواب رفتن دست و پا
قبل از هر اقدامی برای درمان، مهم است که دلیل اصلی بروز این مشکل را شناسایی کنیم. خواب رفتن اندام‌ها ممکن است ناشی از عوامل ساده یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد.
۱. فشار موقت روی اعصاب
در بسیاری از مواقع، خواب رفتن به دلیل وضعیت بدنی نامناسب است، مانند:
- نشستن طولانی با پا روی پا
- خوابیدن روی دست
- خم کردن زانو یا آرنج برای مدت طولانی
این نوع پارستزی معمولاً موقتی است و با تغییر وضعیت بدن، به‌سرعت رفع می‌شود.
۲. کمبود ویتامین ها و مواد معدنی
برخی ویتامین‌ها نقش مهمی در عملکرد عصبی دارند. کمبود آن‌ها می‌تواند باعث بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن شود:
- کمبود ویتامین B12: شایع‌ترین علت نورولوژیکی
- کمبود ویتامین B6 و B1
- کمبود منیزیم یا کلسیم
۳. دیابت (نوروپاتی دیابتی)
دیابت کنترل‌نشده یکی از مهم‌ترین دلایل پارستزی مزمن است. افزایش قند خون می‌تواند به اعصاب محیطی آسیب وارد کند و باعث بی‌حسی یا درد سوزشی شود، به‌ویژه در پاها.
۴. سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome)
این بیماری ناشی از فشار بر عصب میانی مچ دست است و معمولاً باعث خواب رفتن انگشتان، به‌ویژه در شب یا هنگام استفاده از کامپیوتر می‌شود.
۵. مشکلات گردن یا ستون فقرات
فشار بر ریشه‌های عصبی به دلیل فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی می‌تواند باعث بی‌حسی در دست‌ها یا پاها شود.
۶. مولتیپل اسکلروزیس (MS)
یکی از علائم اولیه ام‌اس می‌تواند احساس گزگز یا بی‌حسی در اندام‌ها باشد. این اختلال خودایمنی بر اعصاب مغز و نخاع تأثیر می‌گذارد.
۷. اختلالات گردش خون
کاهش جریان خون به اندام‌ها، مثلاً در نتیجه آترواسکلروز یا لخته خون، ممکن است باعث خواب‌رفتگی شود.
۸. مصرف برخی داروها
برخی داروها مانند شیمی‌درمانی، داروهای ضدویروسی یا داروهای HIV ممکن است عارضه جانبی خواب‌رفتگی ایجاد کنند.
روش های درمان خواب رفتن دست و پا
درمان این مشکل وابسته به علت زمینه‌ای آن است. اگر مشکل مزمن یا پیشرونده باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. با این حال، برخی اقدامات اولیه و عمومی می‌توانند مفید باشند.
۱. تغییر وضعیت بدنی
اگر خواب‌رفتگی ناشی از فشار موقت روی عصب باشد:
- مرتباً وضعیت نشستن یا خوابیدن را تغییر دهید.
- از ماندن طولانی در یک حالت خودداری کنید.
- استفاده از بالش طبی یا میز کار ارگونومیک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۲. مکمل های غذایی
اگر کمبود ویتامین دارید:
- مصرف مکمل‌های B12، B6 و B1 با تجویز پزشک
- تغذیه متعادل با مصرف گوشت، لبنیات، سبزیجات برگ‌سبز، تخم‌مرغ
۳. کنترل دیابت
در صورت ابتلا به دیابت:
- کنترل دقیق قند خون با رژیم غذایی، ورزش و دارو
- بررسی منظم نوروپاتی توسط پزشک متخصص
۴. فیزیوتراپی و ورزش
در صورت وجود مشکل عضلانی یا اسکلتی:
- تمرینات کششی و اصلاحی برای بهبود جریان خون و کاهش فشار بر اعصاب
- استفاده از آتل مچ دست در سندرم تونل کارپال
۵. درمان دارویی
برای موارد جدی‌تر، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد التهابی یا مسکن‌ها
- داروهای ضد افسردگی یا ضد تشنج (برای نوروپاتی)
- تزریق کورتیزون در موارد خاص
۶. اقدامات پزشکی تخصصی
اگر بی‌حسی مزمن یا همراه با علائم دیگری مانند ضعف عضلانی، اختلال در حرکت یا کاهش حس باشد، باید بررسی تخصصی انجام شود:
- نوار عصب و عضله (EMG)
- MRI برای بررسی مشکلات نخاع یا مغز
- آزمایش خون برای بررسی کمبودها و بیماری‌های خودایمنی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
خواب‌رفتگی دست و پا اگر به صورت موقت باشد، معمولاً نگران‌کننده نیست. اما در موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- ادامه‌دار بودن بیش از چند روز
- همراهی با ضعف عضلانی، مشکلات در حرکت یا تعادل
- گسترش بی‌حسی به سایر نقاط بدن
- سابقه بیماری‌های عصبی یا دیابت
- وقوع ناگهانی و شدید همراه با علائم سکته مغزی (تاری دید، افتادگی صورت، مشکل در گفتار)
جمع بندی
خواب رفتن دست و پا می‌تواند علامتی ساده و گذرا یا نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد. آگاهی از علل مختلف آن و اقدام به‌موقع برای تشخیص و درمان می‌تواند از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری کند. اگر این مشکل برای شما مزمن شده، مشورت با پزشک متخصص مغز و اعصاب یا داخلی می‌تواند بهترین راهکار باشد.
بدون نظر! اولین نفر باشید